Karel Jaromír Erben

Jezinki

Był sobie raz jeden jeleń, co miał złote rogi i mieszkał w domku pod lasem razem z małym chłopczykiem, którego nazwał Smoliczkiem. Każdego dnia chodził na pastwisko, a gdy opuszczał dom, ostrzegał chłopczyka: "Gdyby ktoś przyszedł, nie otwieraj nikomu". "Przecież ja nikogo nie wpuszczę!" - mówił Smoliczek.
Pewnego dnia poszedł jeleń na pastwisko, a chłopczyk został w domu sam. "Puk! Puk! Puk!" - zastukał ktoś do drzwi. "Kto tam?" - zapytał Smoliczek.
"Och, zimno, zimniutko" - odezwały się z zewnątrz jakieś głosiki.
"Chłopczyku, Smoliczku,
Wpuść nas do domeczku
Tylko się ogrzejemy
I sobie pójdziemy"
"Nie wolno mi nikogo wpuszczać do środka" - rzekł chłopczyk i nie otworzył drzwi.
"Dobrze zrobiłeś" - pochwalił go za to jeleń. „Były to Jezinki, gdybyś im otworzył, to by cię zabrały.”
Następnego dnia, jak tylko jeleń wyszedł, znów ktoś zapukał do drzwi.
"Och, zimno, zimniutko" - odezwały się z zewnątrz jakieś głosiki.
"Chłopczyku, Smoliczku,
Wpuść nas do domeczku
Tylko się ogrzejemy
I sobie pójdziemy,
Och zimno, zimniutko, zimno!"
"Biedactwa! Jak się tam na polu trzęsą z zimna!" - rzekł Smoliczek - "Może nie są aż takie złe? Otworzę im trochę, aby się ogrzały, tylko troszeczkę, aby sobie dwa paluszki wetknęły"
Chłopczyk otworzył drzwi, a Jezinki wetknęły najpierw swoje paluszki, potem zaraz całe ręce - i już były wszystkie trzy w izbie. Miłego Smoliczka z domku zabrały i do lasu z nim uciekły.
„Ojej, ojej!” – płakał chłopczyk i wspominając jelenia, wołał:
„Przez góry, przez doliny,
Gdzie jesteś
Złotorogi jeleniu ?
Porwały mnie Jezinki
I do lasu wiodą!”
Na szczęście, jeleń pasł się niedaleko i jak tylko usłyszał Smoliczka: cupity, cupity, patataj, patataj, przez góry, przez doliny – już był na miejscu. Jezinki, jak tylko zobaczyły złote rogi – uciekły.
„Czy nie mówiłem ci, abyś nikogo nie wpuszczał?” – napominał go jeleń – „Jak Jezinki porwą cię po raz drugi – nie wołaj mnie na pomoc!”
Po pewnym czasie, gdy chłopczyk był sam w domu, przyszły znowu Jezinki i zapukały do drzwi: "Chłopczyku, Smoliczku, wpuść nas do domeczku”.
„O, przecież ja was znam! – rzekł chłopczyk - Nie otworzę – chcecie mnie znowu zabrać”.
„Chłopczyku, Smoliczku, ty się nic nie bój, nic ci nie zrobimy, ale zimno! zimno!`chcielibyśmy się ogrzać, jak się ogrzejemy, to sobie pójdziemy”.
I tak długo go prosily, prosily i płakały, aż go uprosiły, chłopczyk im otworzył, a Jezinki hop! do izby, Smoliczka porwały i do lasu zabrały.
„Ojej, ojej, czemu nie posłuchałem rad Złotorogiego jelenia!” – narzekał Smoliczek i znów zaczął wołać:
„Przez góry, przez doliny,
Gdzie jesteś,
Złotorogi jeleniu ?
Porwały mnie Jezinki
I do lasu wiodą!”
Wszak darmo wołał – jeleń go nie usłyszał. A Jezinki zaniosły chłopczyka do domu, zamknęły go w chlewiku i dobrze go karmiły, aby przytył – chciały go potem upiec. A kiedy już pomyślały, że jest wystarczająco tłusty, przyszły do niego:
"Chłopczyku, Smoliczku,
Pokaż nam swą rączkę
I wystaw z klatki
Tylko paluszek mały”
Chłopczyk wystawił z klatki mały palec, a Jezinki paluszek nacięły, aż krew pociekła.
„Już jest wystarczająco wykarmiony!” – powiedziały, zabrały z klatki, wsadziły do korytka i niosły do pieca. Smoliczek płakał i prosił – ale na darmo. I wspomniał złotorogiego jelenia wołając:
„Przez góry, przez doliny,
Gdzie jesteś,
Złotorogi jeleniu ?
Porwały mnie Jezinki
I do lasu wiodą!”
Cupity, cupity, patataj, patataj, przez`góry, przez doliny – jeleń już jest, zabrał Smoliczka na swe złote rogi i zaniósł do chatki.
Potem już chłopczyk zawsze słuchał jelenia i nigdy nikomu nie otwierał, a Jezinki już także więcej nie przyszły.

Przekład z oryginału czeskiego:
Wiesław Hołdys

"Mit środka Europy: opowieści początku"


"Mit środka Europy: opowieści początku" to projekt trzech organizacji pozarządowych: Stowarzyszenia Teatr Mumerus (Kraków, Polska), Wyższej Szkoły Aktorskiej (Praga, Czechy), Teatru Kontra (Spišská Nová Ves, Słowacja) oraz aktorki Esztelli Levko (Węgry), którego celem są warsztaty prowadzące do powstania wspólnego spektaklu plenerowego inspirowanego mitami i legendami środkowej Europy. Chodzi w nim o znalezienie wspólnych motywów dla tych legend, podań i opowieści. Projekt jest zatem pomyślany tak, aby w bogactwie tradycyjnych opowieści zobaczyć jak w lustrze naszą współczesność. Realizując ten projekt chcieliśmy powrócić do podstawowej funkcji mitu, baśni i legendy czyli czynnika spajającego wspólnotę.

Pierwszym etapem był pokaz etiud przygotowanych przez partnera polskiego, który odbył się w noc Sobótki, 25 czerwca 2012 w Willi Decjusza w Krakowie.

Ukoronowaniem projektu był cykl kilkudniowych warsztatów w dniach 27 sierpnia - 2 września, w których wezmą udział aktorzy i studenci z Teatru Mumerus z Krakowa, studenci Wyższej Szkoły Aktorskiej z Pragi, aktorzy Teatru Kontra ze Słowacji oraz aktorka Esztella Levko z Węgier. W efekcie powstał spektakl plenerowy w reżyserii Wiesława Hołdysa (Polska)przy współpracy Marty Hrachovinovej i Karela Vostárka (Czechy)oraz Petera Cibuli (Słowacja)zaprezentowany publiczności w dniu 2 września o godz. 17 w Willi Decjusza w Krakowie.
Ponadto w dniu 1 września o godzinie 19 nasz czeski partner, Wyższa Szkoła Aktorska - PiDivadlo z Pragi przedstawił lalkowy spektakl "Opowieści o psie i kocie" według Józefa Czapka w reżyserii Karela Vostárka.

Projekt jest współfinansowany ze środków Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego oraz Programu Wspólnoty Europejskiej "Młodzież w działaniu".
Pod patronatem Konsulatu Generalnego Republiki Słowackiej w Krakowie oraz Czeskiego Centrum w Warszawie.


"OPOWIEŚCI POCZĄTKU"
Plenerowy spektakl teatralny w oparciu o mity i legendy słowiańskie
2.09.2012, godz. 17:00
Willa Decjusza, Kraków
ul. 28 Lipca 1943 roku 17 A

Scenariusz i reżyseria: Wiesław Hołdys (Teatr Mumerus - Kraków)
Współpraca: Glenn Cullen (Mumerus),Marta Hrachovinová i Karel Vostárek (Wyższa Szkoła Aktorska - Praga, Peter Cibula (Teatr Kontra - Spišská Nová Ves, Słowacja)
Wystąpili: Anna Lenczewska, Jan Mancewicz, Karol Zapała, Robert Żurek (Teatr Mumerus), Peter Čižmár, Tomáš Diro, Peter Cibula (Teatr Kontra - Spišská Nová Ves, Słowacja), Esztella Levko (Eger,Węgry), studenci Wyższej Szkoły Aktorskiej z Pragi oraz uczestnicy Studia Teatru Mumerus

Opracowanie plastyczne: Katarzyna Fijał
Projekt plakatu i ulotki: Jan Polewka
Warsztat muzyczny: Gertruda Szymańska, Michał Braszak i Paweł Solecki
Technika: Tadeusz Przybylski
Koordynacja projektu: Agnieszka Dziedzic
Organizacja: Maria Śmiłek


Partnerzy: Stowarzyszenie Willa Decjusza oraz Stowarzyszenie Teatrów Nieinstytucjonalnych STeN

Sponsorzy: Premium Hostel Kraków oraz Restauracja "Chimera" Kraków

Partnerzy medialni: Kulturatka.pl, Portal E-Splot, Internetowy Magazyn Teatralny Teatralia, Magazyn Społeczno - Kulturalny, Modny Kraków, Portal Teatr dla Was, Portal Kraków zaprasza

Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji ponosi wydawca - Komisja Europejska nie odpowiada za wykorzystanie tych informacji w jakikolwiek sposób

Pierwsze pokazy etiud powstałych w ramach projektu "Mit środka Europy: Opowieści początku odbyły się w czerwcu w Teatrze Zależnym i plenerach Willi Decjusza.

Spektakl w Willi Decjusza nawiązywał do rytuałów i obrzędów związanych z Sobótką - prastarym świętem odbywającym się 24 czerwca, w najkrótszą noc w roku. Wprowadził on widza w świat zapomnianych legend, mitów i rytuałów. Wprowadził czynnie, gdyż publiczność w trakcie spektaklu podążała za akcją rozgrywającą się wśród drzew, krzaków i zarośli w Willi Decjusza w Krakowie.
Następna odsłona już we wrześniu; spektakl plenerowy z udziałem partnerów z Czech, Słowacji i Węgier odbędzie się początkiem września w Willi Decjusza.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć ze spektaklu autorstwa Koloru Selektywnego czyli Sylwii Domin i Anny Cupczyńskiej
Scenariusz, koncepcja i reżyseria: Glen Cullen i Wiesław Hołdys

Wystąpili: Beata Kolak, Anna Lenczewska, Jan Mancewicz, Karol Zapała Robert Żurek oraz uczestnicy warsztatów: Agnieszka Dziedzic, Joanna Gałdecka, Ewa Knap, Karolina Kogut, Magdalena Wesołowska i Kamil Cieślak
Opracowanie plastyczne: Katarzyna Fijał
Piosenka: Wojciech Gałdecki
Projekt jest współfinansowany przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki

W "Micie środka Europy: opowieściach początku" istotną role odgrywają lalki zaprojektowane i wykonane przez Glena Cullena. W galerii można zobaczyć kilka z nich.